Przedstawienie stacji tankowania pojazdów CNG cz.1

[Gerard Bartłomiejczyk]

Streszczenie
Niniejszy tekst powstał z inicjatywy czasopisma Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Pożarnictwa Ochrona Przeciwpożarowa, aby przedstawić stacje tankowania pojazdów sprężonym gazem ziemnym. Zawiera charakterystykę takich obiektów, opis współpracy głównych elementów stacji i ich zadania w procesie przygotowania i dystrybucji gazu ziemnego jako paliwa napędowego. Omawia elementy stacji od przyłącza gazowego, układ osuszająco-filtrujący, zbiornik wyrównawczy, modułową sprężarkę gazu ziemnego, zbiornik zrzutowy, układ chłodzenia gazu, zbiornik stały gazu – magazyn CNG, dystrybutor paliwa, układ sterowania, wraz z aparaturą kontrolno-pomiarową.
Opisuje czynności wykonywane na stacji, pracę urządzeń, sytuacje awaryjne i metody postępowania, obowiązki personelu, obsługę dystrybutora, wraz z podłączeniem pojazdu do czasu jego zatankowania CNG.


Przedstawienie stacji tankowania pojazdów sprężonym gazem ziemnym
Charakterystyka obiektów

Pojęcia:

LNG – Liquid Natural Gas (skroplony gaz ziemny)
CNG – Compressed Natural Gas (sprężony gaz ziemny)
NGV – Natural Gas Vehicles (pojazdy napędzane gazem ziemnym)
Nm3 – normalny metr sześcienny (jednostka rozliczeniowa, oznaczająca ilość suchego gazu zawartą w objętości 1m3 przy ciśnieniu 101,325kPa i temperaturze 00C)



Wstęp
Coraz więcej mówi się w Polsce o paliwie CNG. Aby je poznać postaramy się przedstawić drogę, jaką pokonuje gaz ziemny z odwiertu gazu do zbiornika samochodu. Tak, więc celowym wydaje się prezentację CNG rozpocząć od budowy stacji tankowania tego paliwa. Dzięki temu dowiemy się jak przebiega jego dystrybucja i bezpieczeństwo użytkowania. Wreszcie, jakie przepisy mają zastosowanie przy budowie stacji dystrybucji gazu ziemnego, jakie uwarunkowania prawne musi spełnić pojazd zasilany tym paliwem, a jakie obsługa stacji, normy jakościowe dla gazu, określone podatki, itp. Sprawdzimy, czy jest kompletny zbiór aktów prawnych kompleksowo umożliwiający prowadzenie w Polsce obiektu pod nazwą stacja tankowania pojazdów gazem ziemnym. Postaramy się przedstawić i omówić zagrożenia stanowiskowe, jakie występują na terenie takiej stacji. Abyśmy mogli odpowiedzieć na powyższe pytania poznajmy bliżej to alternatywne paliwo i początki stosowania gazu ziemnego jako paliwa samochodowego.

Gaz ziemny jako paliwo silnikowe był już używany w XIX wieku. Pierwszy w historii silnik spalający gaz ziemny skonstruowany zostały w 1860 roku przez Etienne'a Lenoira. Kolejny silnik gazowy, czterosuwowy, skonstruował August Otto w 1878 roku.
Od tamtego czasu silniki gazowe przeszły wiele przeobrażeń, a technologia i technika w nich stosowane zostały całkowicie opanowane.
Obecnie wzmożone zainteresowanie paliwem, jakim jest sprężony gaz ziemny jest podyktowane troską o stan środowiska naturalnego i dywersyfikacją dostaw paliw silnikowych. Postęp cywilizacyjny spowodował taki przyrost środków transportu, iż realną stała się obawa, że wyczerpią się w niedalekiej przyszłości zasoby paliw ropopochodnych. Z tego powodu konstruktorzy pojazdów poszukują paliw alternatywnych. Jednym z nich jest gaz ziemny. Uznany został za pomost do paliw wodorowych, które mają stać się popularne w niedalekiej przyszłości. Wzrastający ruch środków transportu przyczynia się do postępu degradacji środowiska naturalnego. Ochrona powietrza i zasobów naturalnych ziemi stała się istotnym zagadnieniem, które wpisane zostało do zrównoważonego rozwoju w XXI wieku. Sozologia została wzbogacona o nowe techniki ochrony środowiska, które wymagają wypracowania nowych technologii nieszkodliwych dla środowiska, lub przynajmniej nieuciążliwych dla niego.
Dyrektoriat Generalny Energii i Transportu Unii Europejskiej przedstawił optymalny scenariusz rozwoju rynku paliw dla środków transportu, który zakładał procentowy udział CNG na rok 2020 w wysokości 10%. Udział innych paliw substytucyjnych w tym samym roku; 8% dla biopaliw, a 5% dla wodoru. Największy udział CNG w tej grupie paliw założono dzięki dużym zasobom naturalnym gazu na świecie, wysokiemu bezpieczeństwu użytkowania takich silników, ekologicznym zaletom, całkowicie opanowanej technologii; magazynowania, dystrybucji i użytkowania. Ponadto o „Błękitnym paliwie” (nazwa gazu ziemnego oznaczająca jego znikomy wpływ na postępującą degradację środowiska) mówi się, że jest pomostem do paliw wodorowych. Ponieważ jego główny składnik, metan zawiera aż cztery atomy wodoru.
W ostatnich latach na świecie nastąpił gwałtowny przyrost pojazdów zasilanych CNG. Liczba takich samochodów w czerwcu 2002 roku wynosiła 1,5 miliona pojazdów, we wrześniu 2003 roku 2,5 miliona, a w grudniu 2003 roku osiągnęła 3,3 miliona. Do końca roku 2007 zbliżyła się już do 8 milionów.
Prawie czterdziestu producentów samochodów na całym świecie produkuje już ponad sto modeli pojazdów zasilanych CNG. Seryjnie produkowane są zasilane gazem ziemnym nie tylko samochody, ale różne pojazdy, których silniki posiadają zamkniętą komorę spalania. Po świecie poruszają się tak zasilane motorynki, motocykle, gokarty, kosiarki ogrodowe, promy, poduszkowce, lokomotywy, śmigłowce i wiele innych. Firmy podjęły wyzwanie przyszłości, a ekonomia nakazuje im inwestować w rozwój tego paliwa.
Polityka podatkowa wielu państw sprzyja początkom wprowadzania CNG na rynek paliw. Istnieją różne programy krajowe (dotychczas w Polsce praktycznie brak), które wspierają to paliwo poprzez obniżenie akcyzy na CNG, lub jej nienakładanie, wprowadzenie ulg podatkowych dla użytkowników NGV, zwroty podatku dochodowego, dotowanie inwestycji, obniżenie opłat z tytułu parkowania NGV w centrach miast, nakaz stosowania procentowego udziału paliw alternatywnych w firmach transportowych, dotacje do ceny zakupu NGV, obowiązek stosowania paliw alternatywnych w dużych aglomeracjach miejskich, itp.
Realizowany jest program międzynarodowy NGV EUROPE dla 15 miast z Unii Europejskiej, w których przy wsparciu funduszy unijnych wprowadza się CNG jako napęd pojazdów. Polska jest krajem członkowskim wspólnoty międzynarodowej. Można zaobserwować coraz większe zaangażowanie wielu podmiotów krajowych tą problematyką. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo jako dostawca gazu ziemnego, chcąc zapewnić swoim klientom komfort energetyczny przy zapewnieniu konkurencyjności kosztów i standardów ekologicznych podjęło działania zmierzające do budowy ogólnopolskiej sieci stacji tankowania CNG. Zakłada się, że stacje budowane przez regionalne konsorcja z PGNiG mają pracować w wielu miastach; Tarnowie, Gdańsku, Gliwicach, Zakopanem, Piotrkowie Trybunalskim, Koninie, Białej Podlaskiej, Siedlcach, Poznaniu, Szczecinie, itp. Kilka starszych stacji jest w trakcie modernizacji, a kolejnych rozbudowa jest planowana. Celem strategicznym w tym obszarze jest stworzenie potencjału zapewniającego udział gazu ziemnego na rynku paliw silnikowych wynoszący 2% w roku 2010 pod marką CNG AUTO.
Ministerstwo Finansów przedłożyło projekt objęcia podatkiem akcyzowym CNG od 2008 roku, co spowodowałoby eksploatację autobusów na to paliwo droższą od użytkowania na oleju napędowym. Widać za tym przykładem, że nie zawsze polityka naszego państwa jest zgodna z międzynarodową. Choć kolejny projekt zapewnia zwolnienie z akcyzy do końca października 2013 roku. Postarajmy się spojrzeć na zagadnienie ze strony czysto technicznej, gdyż w Europie pojazdy zasilane gazem ziemnym eksploatowane są nieprzerwanie od 1932 roku.

Klasyfikacja stacji tankowania gazem ziemnym
W wielu krajach świata obowiązują kompletne regulacje prawne dotyczące paliwa CNG. Różniące się szczegółami wynikającymi z poziomu stosowania zaawansowanych technicznych rozwiązań i aktualnego zapotrzebowania gospodarki, czy wiedzy ekologicznej. W celu ujednolicenia tych przepisów na terenie krajów Wspólnoty Europejskiej, opracowano projekt europejskiej normy „Stacje tankowania NGV” prEN 13638. Przepisy te określają wymagania, które należy stosować podczas projektowania, budowy, montażu, instalacji i badania urządzeń Stacji Tankowania Pojazdów Sprężonym Gazem Ziemnym. Praktycznie wyczerpując zagadnienie i wskazując normy, rozporządzenia i przepisy, jakie zastosowano przy tym opracowaniu.
W Polsce podobny dokument został opracowany przez INiG z Krakowa na zlecenie PGNiG S.A. pod nazwą Projekt przepisów krajowych w zakresie projektowania, budowy, montażu, badań kontrolnych, uruchamiania i eksploatacji stacji tankowania gazu ziemnego. Może on stanowić podstawę do opracowania regulacji prawnych na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, bądź do wprowadzenia normy zakładowej wzorowanej na propozycjach europejskich. Jednak do czasu opublikowania jednolitego zbioru aktów prawnych obowiązujących podczas budowy i eksploatacji stacji tankowania pojazdów gazem ziemnym będzie miało zastosowanie wiele przepisów krajowych. Konkretne rozporządzenie dla obiektu, stacji tankowania pojazdów gazem ziemnym umożliwi selekcję i jednoznaczne wskazanie przepisów właściwych, wraz z normami, które należy stosować. Takie rozwiązanie pozwoli na udzielenie odpowiedzi na wiele pytań służbom, które w zakresie swej działalności stykają się z takimi obiektami. Zanim to jednak nastąpi, postaramy się spojrzeć technicznym okiem na zespoły urządzeń tworzących stację i zależności pomiędzy nimi.

Gaz ziemny umożliwia stosowanie wielu rozwiązań i systemów tankowania w odróżnieniu od paliw płynnych, co pozwala na zwiększenie rentowności stosowania tego ekologicznego paliwa. Wiąże się to jednak z zastosowaniem różnych rozwiązań, których wybór będzie decydował o zastosowaniu odpowiednich środków prewencyjnych, które mimo podobieństw nie będą jednakowe dla wszystkich obiektów. Dlatego postaramy się dokonać klasyfikacji stacji tankowania gazem ziemnym w zależności od różnych uwarunkowań. Jest to o tyle zagadnienie istotne z punktu ochrony przeciwpożarowej, że pozwoli w sposób prosty i odpowiedzialny na wyznaczenie stref ochronnych i środków zabezpieczenia obiektu we właściwy sprzęt ppoż.
Dokonanie klasyfikacji stacji pod względem doboru urządzeń, dostępu klientów, przeznaczenia obiektu, posadowienia względem poziomu gruntu, itp. pozwala na wstępne określenie warunków bezpieczeństwa obiektu jak i możliwości jego dalszej rozbudowy.

Pierwszym kryterium podziału stacji tankowania pojazdów gazem ziemnym powinna być forma gromadzenia gazu ziemnego na terenie stacji. Możemy zgromadzić go w stanie lotnym, oraz w stanie ciekłym. Stacja będzie, zatem wyposażona w zbiorniki kriogeniczne dla gazu skroplonego, lub zbiorniki ciśnieniowe dla gazu sprężonego.

Stacja tankowania gazem skroplonym oznacza punkt umożliwiający dystrybucję gazu ziemnego w postaci ciekłej. Temperatura punktu wrzenia LNG równa jest w przybliżeniu minus 1620C przy ciśnieniu atmosferycznym, które wynosi 101,325kPa. Odpowiednikiem objętości 1m3LNG jest 600Nm3 gazu ziemnego. 600-krotne zmniejszenie objętości w stanie ciekłym w porównaniu do stanu gazowego jest bardzo korzystne z punktu widzenia ekonomiki transportu i magazynowania.

Stacja (punkt) tankowania pojazdów gazem ziemnym to zespół wszystkich urządzeń służących do dystrybucji gazu ziemnego od zaworu głównego gazu, lub zbiornika stałego służącego do gromadzenia gazu po przyłącze do tankowania odbiornika.
Stacja (punkt) tankowania pojazdów gazem ziemnym sprężonym to zespół współpracujących urządzeń umożliwiających dystrybucję gazu ziemnego o ciśnieniu wyższym od 20MPa w postaci gazowej w danym miejscu.

Gaz do stacji możemy dostarczać na dwa sposoby. Transportem kołowym, bądź istniejącą siecią gazową. Dlatego inne będą stosowane urządzenia w obiektach, które pozyskują paliwo innymi metodami. Dokonajmy podziału na stacje; połączone trwale z siecią gazową, oraz niepodłączone do sieci gazowej.

Stacja połączona trwale z siecią gazową to zespół urządzeń służących do dystrybucji sprężonego gazu ziemnego, który pobiera gaz bezpośrednio z sieci gazowej.

Stacja niepodłączona do sieci gazowej stanowi obiekt dystrybucji CNG usytuowany niezależnie względem przebiegu sieci gazowej, niepodłączony miejscowo do tej sieci. Powoduje, więc konieczność wyznaczenia miejsca rozładunkowo-postojowego.

Skoro możemy uruchomić stację niezależną od sieci gazowej to należy rozróżnić elementy stacji, które mogą być przemieszczane i te, które będą posadowione trwale. Przyjmijmy klasyfikację stacji; stacjonarnej, mobilnej, stacjonarno-mobilnej.

Stacja stacjonarna to kompletny zespół urządzeń przeznaczonych do dystrybucji CNG, trwale posadowiony w określonym miejscu.

Stacja mobilna, to kompletny zespół urządzeń przeznaczonych do dystrybucji CNG zabudowany na podwoziu jezdnym. Czasowe uruchomienie takiej stacji będzie umożliwiało zastosowanie procedur uproszczonych podczas jej uruchamiania i eksploatacji.

Stacja stacjonarno-mobilna stanowi trwale posadowiony punkt dystrybucji (dystrybutor gazu, zaplecze techniczne, kasa, infrastruktura, itp.), do którego jest dowożony gaz. Albo dojazdową jest sprężarka, która ma za zadanie podnieść ciśnienie w zbiorniku stałym- magazynie sprężonego gazu ziemnego.
Opróżniony magazyn gazu jest napełniany w miejscu, z którego odbywa się dystrybucja, albo zastępowany pełnym. Napełnianie magazynu musi być wykonywane odpowiednio często, aby zapewnić ciągłość dystrybucji CNG. Zabudowana sprężarka na podwoziu jezdnym będzie wymagała spełnienia innych procedur podczas uruchomienia niż transporter zbiorników ciśnieniowych, które zostaną posadowione w miejscu opróżnionych.

Ważny jest też podział stacji ze względu na dostęp grup klientów, jej charakter; publiczny,
niepubliczny (zakładowy), bądź przydomowy.

Stacja publiczna jest dostępna dla wszystkich klientów. Kierujący pojazdem mogą tankować swój pojazd samodzielnie, dlatego celowym jest umieszczenie instrukcji ppoż. w widocznym miejscu z czytelnie określonym rodzajem i kolejnością czynności, jakie należy wykonać, aby zatankować pojazd gazem i na wypadek wystąpienia zagrożenia.

Stacja niepubliczna (zakładowa) dostępna jest wyłącznie dla określonej grupy odbiorców. Najczęściej zlokalizowana jest na terenie zamkniętym określonego zakładu, nie świadczy usług dla odbiorców spoza tego zakładu. Pracownicy szkoleni są według procedur zakładowych i w takim przypadku tablice informacyjne będą miały za zadanie przypominać obsłudze o BHP, a nie uczyć właściwego postępowania.

Stacja przydomowa (garażowa) przeznaczona jest dla jednego gospodarstwa domowego, bądź kilku gospodarstw z sąsiedztwa. W takim przypadku użytkownik powinien być przeszkolony w zakresie obsługi i zastosowania właściwych środków prewencyjnych przez wytwórcę, lub dostawcę urządzenia.

Stację taką (punkt) stanowi sprężarka gazu o niskiej wydajności, która pozwala zabezpieczyć paliwo dla jednego do czterech aut osobowych, lub ciągnika rolniczego, czy kosiarki ogrodowej, albo motocykla, itp. Dystrybutor gazu ograniczony jest do niezbędnego minimum, stanowi wąż i szybkozłącze do podłączenia z pojazdem. Kompletny zespół urządzeń takiej stacji bardzo często montowany jest w garażu. Jest to jeden z wielu przykładów świadczący o bezpieczeństwie tego paliwa, który spowodował na świecie opracowanie indywidualnych przepisów dla stacji tankowania CNG.

Taki punkt przydomowy oparty na sprężarce gazu stanowi stację sprężarkową.
Gaz o ciśnieniu 20MPa możemy pozyskać jeszcze w inny sposób. Dlatego w zależności od sposobu pozyskiwania, wyróżnimy jeszcze stacje; ze źródła gazu i magazynowe. Te trzy rodzaje stacji będą wyposażone w inne główne urządzenia.

Stacja sprężarkowa jest to stacja, która oparta jest na urządzeniach podnoszących ciśnienie gazu ziemnego w miejscu dystrybucji CNG. Tradycyjnie silnik napędowy sprężarki jest napędzany energią elektryczną. Eksploatowane są również silniki gazowe, dzięki których zastosowaniu do stacji doprowadzany jest jeden nośnik energii-gaz ziemny. Próżno by więc szukać głównego wyłącznika elektrycznego. Wydaje się więc celowe odpowiednie oznakowanie takiego obiektu, aby w przypadku konieczności podjęcia akcji gaśniczej usprawnić pracę jednostek straży pożarnej. Można zastosować wyłącznik pożarowy, który jednoznacznie zapewni bezpieczeństwo w obiekcie w trakcie interwencji.

Stacja ze źródła gazu, pobiera gaz bezpośrednio z naturalnego złoża występującego w skorupie ziemskiej po odpowiednim przygotowaniu.
Lokalizacja takiej stacji możliwa jest tylko w bezpośrednim sąsiedztwie eksploatowanego złoża gazu. Opłacalność dystrybucji jest tym większa im wyższe jest ciśnienie złożowe gazu, gdyż mniejsze jest zapotrzebowanie energii na uzyskanie wymaganego ciśnienia gazu w pojeździe. Eksploatacja złoża będzie powodowała spadek ciśnienia gazu w złożu, a w związku z tym nastąpi konieczność stopniowego zwiększania jego ciśnienia do 20MPa, aby zbiornik pojazdu był maksymalnie napełniony. Przy niepełnym zatankowaniu zbiorników pojazd można eksploatować, ale zmniejszymy jego przebiegi pomiędzy tankowaniami zwiększając jednocześnie częstotliwość tych tankowań.

Stacja magazynowa, to miejsce, w którym nie następuje zwiększanie ciśnienia gazu, a jedynie dystrybucja CNG z magazynu gazu. Gaz magazynowany może być w postaci LNG w zbiornikach kriogenicznych, lub w formie CNG w wiązkach butli.

Stacja pozyskująca CNG z postaci skroplonej gazu ziemnego jest niezależna od sieci przesyłowej gazu. Prawie 25% gazu ziemnego jest transportowane na świecie w formie skroplonej LNG (-162oC), można go dostarczać cysternami do stacji tankowania, na których sprzedaż do pojazdów odbywać się może w dwóch postaciach CNG, lub LNG. Budowa takiej stacji jest uzasadniona tylko wtedy, gdy zapewniona jest ciągłość dostaw skroplonego gazu ziemnego.

Dowożenie gazu w postaci CNG powoduje, że ciśnienie pod jakim gaz jest zmagazynowany musi być znacznie wyższe od ciśnienia napełniania pojazdu. Pojemność magazynu CNG musi być wielokrotnie większa od pojemności zbiornika pojazdu, aby umożliwiła kilkadziesiąt pojedynczych tankowań. Znacząco inna będzie dla motocykla, inna dla samochodu osobowego. Transport magazynu CNG do punktów tankowania NGV jest opłacalny na niewielkie odległości. Jest to prosty i tani sposób uruchomienia czasowych punktów tankowania CNG dla przedsiębiorstw rozważających budowę stacjonarnej stacji. Czasowe posadowienie magazynu CNG, wraz z dystrybutorem nie powoduje kosztownego przygotowania infrastruktury dla przedsiębiorstwa transportowego rozważającego adaptację środków transportu na to paliwo. Napełnianie transportowanych magazynów CNG najkorzystniejsze jest z sieci przesyłowych, lub złóż gazu ziemnego o wysokim ciśnieniu.

Bardzo istotnym zagadnieniem dla użytkowników CNG jako paliwa samochodowego jest czas zatankowania zbiorników pojazdu gazem. Na stacjach publicznych trwa tyle samo co zatankowanie paliwa płynnego, ale na stacjach dedykowanych określonym potrzebom ten czas może być wydłużony, aby znacznie ograniczyć koszty eksploatacyjne obiektu. Podzielmy zatem stacje na; typowe (szybkiego tankowania), oraz stanowiskowe rampy (wolnego tankowania), wykorzystujące planowe postoje środków transportu wynoszące kilka godzin.

Stacja typowa (szybkiego tankowania) umożliwia pełne napełnienie całkowicie opróżnionych zbiorników pojazdu osobowego, lub dostawczego sprężonym gazem ziemnym w czasie kilku minut (do 1 min., lub do 2 min. w zależności od potrzeb). Coraz więcej stacji posiada oddzielny dystrybutor CNG przeznaczony dla samochodów ciężarowych i autobusów umożliwiający zatankowanie do 3 minut takiego pojazdu.

Stanowiskowa rampa (wolnego tankowania) wykonuje pełne zatankowanie opróżnionych zbiorników pojazdu sprężonym gazem ziemnym w czasie kilkugodzinnego postoju na placu postojowym. Taka stacja nie jest wyposażona w magazyn paliwa, który stanowi stacjonarny zbiornik ciśnieniowy. W stanie spoczynku stacji ciśnienie w zamontowanych urządzenia ciśnieniowych będzie niewielkie i równe ciśnieniu zasilania obiektu w granicach np. 2-4 bar.
Podczas powolnego wtłaczania gazu do zbiorników pojazdu temperatury gazu nie trzeba zmniejszać bardzo wydajnymi chłodnicami, gdyż jest praktycznie stała i bliska temperaturze otoczenia. Jest to korzystne, gdyż po uzyskaniu maksymalnego ciśnienia w zbiorniku nie następuje jego obniżenie spowodowane spadkiem temperatury gazu. Ten typ tankowania pozwala na równomierne rozłożenie zapotrzebowania energii w poszczególnych godzinach pracy urządzeń stacji. Stosowany w stacjach przydomowych pozwala na zastosowanie sprężarek o bardzo małych wydajnościach i bardzo niskim zapotrzebowaniu energetycznym podczas rozruchu.

Wybór długości czasu tankowania nie jest jednoznaczny z wydajnością stacji. Wielostanowiskowa stacja przeznaczona do jednoczesnego tankowania kilkunastu autobusów może zatankować bardzo szybko podłączony tylko jeden pojazd.
Również stacja przydomowa przy zastosowaniu odpowiednio dobranego magazynu CNG, mimo niskiej wydajności sprężarki umożliwi szybkie zatankowanie samochodu, a nawet autobusu.

Gaz ziemny jako paliwo samochodowe może być oferowany na samodzielnej stacji jak i stanowić ofertę kolejnego paliwa pośród dystrybutorów paliw płynnych. Z tego powodu należy wyróżnić stacje; samodzielne, oraz wchodzące w skład stacji paliw.

Stacja samodzielna to obiekt umożliwiający dystrybucję tylko i wyłącznie paliwa CNG.

Stacja wchodząca w skład stacji paliw to stacja, na której dokonywana jest dystrybucja oprócz CNG innych paliw; płynnych, gazowych (LPG), itp.

Główne elementy stacji tankowania sprężonym gazem ziemnym mogą być zlokalizowane w różnych miejscach w stosunku do poziomu gruntu, tak więc sklasyfikujemy stacje jako; naziemne, zagłębione poniżej poziomu gruntu, oraz nadziemne. Wyjątek stanowi dystrybutor, który znajduje się na poziomie drogi dojazdowej do stacji. Tak różnorodne lokalizacje urządzeń stacji powodują konieczność określenia stref ochronnych o różnych rozmiarach.

Stacja naziemna to zespół urządzeń służących do dystrybucji CNG zabudowany bezpośrednio na poziomie gruntu. Jest to najczęściej spotykana lokalizacja takiego obiektu.

Stacja zagłębiona poniżej poziomu gruntu to zespół urządzeń zapewniających dystrybucję CNG umieszczonych pod poziomem gruntu.
Takie rozwiązanie zmniejsza strefy zagrożone wybuchem i zwiększa wyciszenie pracy urządzeń umożliwiając budowę stacji nawet na bardzo małym terenie. Ziemia stanowi zaporę ogniową, jednocześnie tłumiącą hałas.
Wysoka lotność gazu ziemnego i brak przenikania do gruntu umożliwia budowę głównych urządzeń stacji jak sprężarka, czy zbiornik stały gazu pod powierzchnią.

Stacja nadziemna.
Główne urządzenia stacji znajdują się nad stanowiskami do tankowania (na dachach budynków, zadaszeniu dystrybutorów). Dzięki temu ulega zmniejszeniu teren, jaki zajmuje stacja. Równocześnie poprawie ulega bezpieczeństwo tankowania, gdyż ewentualne rozszczelnienie głównych urządzeń stacji nie powoduje występowania gazu w bezpośredniej bliskości tankowanego pojazdu, a może wystąpić wyłącznie ponad nim, lub w niewielkiej odległości wokół dystrybutora gazu.

Podsumowanie.
Powyższa klasyfikacja stacji została dokonana na potrzeby zaprezentowania różnorodności obiektów tego typu, aby podkreślić, że pewne z nich mogą stanowić odstępstwa od przyjętych stereotypów. Można by jeszcze wprowadzić kilka kolejnych. Uważam jednak, że powyższe są wystarczające, aby pokazać szerokie spektrum. Widocznym jest, że różne kryteria mają zastosowanie dla pojedynczego obiektu, dlatego, że kombinacja kilku cech charakteryzujących obiekt tworzy jego najwłaściwszy wizerunek jasno określający jego budowę i wyposażenie. Takie zawężone nazewnictwo stacji tankowania sprężonym gazem ziemnym umożliwia na bardzo dokładne przedstawienie urządzeń stanowiących stację. Pozwoli też na przygotowanie służbom procedur jakie zastosować dla danego obiektu jeszcze przed dokonaniem wizji lokalnej.
Ogólne zasady BHP i ochrony Ppoż. będą takie same na stacjach tankowania CNG. Dobór zestawu urządzeń decyduje, w jaki sposób realizowane jest tankowanie pojazdów, dlatego niektóre stacje nie są wyposażane we wszystkie elementy. Ich brak powoduje, że niektóre zagrożenia w danym obiekcie nie wystąpią. Dzięki temu na terenie stacji zostanie wyznaczona strefa ochronna obejmująca mniejszy obszar, a niektóre zagrożenia nie wystąpią wcale. Poszczególne elementy stacji pracują inaczej i spełniają różne zadania. Aby przybliżyć typowe zasady postępowania mogące pomóc w określeniu Instrukcji Warunków Ochrony Przeciwpożarowej i Instrukcji Bezpieczeństwa Pożarowego poznamy bliżej urządzenia stacji tankowania sprężonym gazem ziemnym na przykładzie typowego obiektu w kolejnej części tego cyklu zatytułowanym Charakterystyka współpracy głównych elementów stacji i ich zadania. Poznając poszczególne urządzenia określimy dla nich możliwe zagrożenia i przykładowe instrukcje ich obsługi, oraz awaryjnego zatrzymania. Zważywszy na przedstawioną powyżej klasyfikację, od której zależy ostateczny kształt stacji tankowania samochodów sprężonym gazem ziemnym wydaje się celowe dokładne omówienie każdego elementu stacji. Dokonując szczegółowego omówienia bez niniejszego wprowadzenia zawężając budowę stacji do obiektu typowego potraktowałbym temat pobieżnie, co w moim odczuciu znacząco ograniczyłoby możliwość dokładnego jego poznania. Ponadto dokonanie tak obszernej prezentacji stacji w jednym artykule okazało się niemożliwe.


Gerard Bartłomiejczyk